На пачатку сакавіка 2015 года ў Каталіцкім Касцёле Беларусі адбылася важная падзея: упершыню з візітам да нас завітаў генеральны магістр Ордэну прапаведнікаў, айцец дамініканін Бруна Кадорэ. Ён даў інтэрв’ю часопісу «Наша вера» (№ 2, 2015 г.), якое мы прапануем вам да прачытання з нагоды ўспаміну св. Дамініка.

— Ойча, гэты год у Касцёле аб’яўлены Годам кансэкраванага жыцця: распавядзіце, калі ласка, пра сваё ўласнае пакліканне.

— Мне заўсёды цяжка адказваць на падобныя пытанні. Ведаеце, калі праходзіць шмат часу, вы можаце распавесці ўжо толькі прыгожую гісторыю, але не абавязкова памятаеце, як усё адбывалася насамрэч.
Кансэкраваныя асобы пакліканыя нагадваць і падкрэсліваць, што Касцёл сапраўды стане Касцёлам толькі тады, калі будзе прапаведаваць — так, як гэта было ад самага пачатку. З Евангелляў, чытаючы пра публічнае жыццё Хрыста, мы даведваемся, што Ён проста пачаў прапаведаваць. Ён сустракаўся з людзьмі, клікаў іх за сабою, і маленькая супольнасць сабралася вакол Яго, жыла з Ім, ішла за Ім, глядзела на Яго і спрабавала зразумець Яго шлях — казаць пра Айца. Яны бачылі, як Езус тлумачыць Пісанне, прамаўляе да людзей, як Ён, поўны спачування, імкнецца вызваляць тых, хто зняволены хваробаю, грахом, грамадскім неразуменнем. Езус проста жыў разам з людзьмі так, што выклікаў у іх жаданне пазнаваць слова Божае, даючы ім свабоду і заклікаючы быць адным цэлым, супольнасцю. Я сказаў бы, што пакліканне кансэкраваных асобаў у Касцёле — нагадваць, што на самым пачатку Касцёл узнік як супольнасць прапаведавання. У гэтым нашае жыццё.

— І ўсё ж, як Вы прыйшлі да манаства? Ці бярэ Вашая вера пачатак з сям’і?

— Сям’я перадала мне веру. А манаства — гэта мой выбар, які сям’я проста прыняла… Мне здаецца, упершыню я адчуў гэта гадоў у 16–17: калі я быў у Тэзэ, то зразумеў, што ёсць нешта вельмі асабістае паміж мною і Хрыстом, і сказаў бацьку, што манаскае жыццё мне вельмі падышло б. Але тады я толькі што пачаў вучобу ў медыцынскай школе, сям’я гэтаму цешылася, і бацька сказаў, што маё жаданне — добрае, але спачатку трэба скончыць адно і тады ўжо пачынаць другое. Я працягнуў вучобу, і ў нейкі момант мне здалося, што я забыў гэтую асабістую сустрэчу з Хрыстом. Але час ад часу яна ўзгадвалася, і прыйшоў момант, калі адчуванне стала такім ясным, што я зразумеў, што гатовы да манаства.

Але нават у кляштары асабістая сустрэча з Езусам вельмі важная, а яе, здараецца, адкладваюць. Гэта не пытанне веры, але важна ўсведамляць, што Езус — мой сябра і сапраўды прымае мяне такім, якім я ёсць. Для Яго не істотна, што я недасканалы, але істотна, што я побач з Ім. Гэта і ёсць асабістая сутрэча.

Тое ж датычыць і манахаў. Час ад часу і мы можам думаць, што здольныя пабудаваць сваё дасканалае жыццё самі: канешне, у імя Хрыста, але самае галоўнае ў ім буду я сам. Аднак найважнейшае ў адносінах з Боскім Сябрам — тое, што Ён — самы галоўны, Ён прымае мяне такім, якім я ёсць, а не такім, якім хачу быць для Яго. А гэта прыняць вельмі няпроста.

— А чаму менавіта дамініканскі Ордэн?

— Дамініканская супольнасць — гэта як адкрыццё. Мне было 22–23 гады, я лячыў дзяцей з захворваннямі крыві, лейкеміяй. Я бачыў смерць дзяцей, гора бацькоў і быў вельмі ўражаны, што, нягледзячы на гэтыя страшныя рэчы, свет працягвае жыць, а дзеці здольныя быць вельмі стойкімі, вельмі моцна супраць­стаяць смерці. Я абавязаны медыцыне сваім уступленнем у Ордэн, бо менавіта гэты досвед змусіў мяне спытацца, што такое сапраўднае жыццё і дзе ў ім Бог.

Аднойчы, зайшоўшы ў капліцу, я сустрэў дамінканаў, якія маліліся Нешпары. Я не ведаю, чаму пайшоў туды. Яны здаліся мне такімі свабоднымі, радаснымі, гаварылі пра Божае слова і пра Бога — Бога, які прамаўляе да людзей. І я адчуў, што гэта тое, чаго я шукаю, хоць спецыяльна не шукаў і не ведаў, хто гэта такія. Я нічога не ведаў і пра іншыя манаскія супольнасці, а ўпершыню сустрэў езуіта толькі праз 10 гадоў свайго дамініканскага жыцця.

— Хто для Вас асабіста стаў важнаю постаццю ў дамініканскім Ордэне?

— Я далучыўся да Ордэну ў 1979 годзе, вельмі даўно, і на працягу ўсяго часу меў шчасце сустракаць побач са мною мноства цудоўных братоў, якія сыгралі вельмі важную ролю ў маім жыцці. Але калі казаць пра святых Ордэну, асабліва важныя менавіта для мяне асобы — гэта святы Дамінік і святы Марцін дэ Порэс. Мне здаецца, святы Дамінік быў адным з тых, хто разумеў: каб пабудаваць Ордэн прапаведнікаў, трэба проста глядзець, як Езус будаваў сваю першую супольнасць. Чытаючы Евангелле, можна зразумець, што ў пэўным сэнсе Езус быў першым прапаведнікам, а святы Дамінік адчуў, як наследаваць Езуса ў прапаведаванні: Ён сустракаўся з людзьмі, размаўляў з імі пра Бога, паказваў, як размаўляць з Богам — а гэта самая важная размова для чалавека.

Святы Марцін — гэта святы спачування і прыклад таго, што нават калі вас адкідаюць, вы можаце знайсці сваё месца ў жыцці. На мяжы XVI і XVII стагоддзяў для Марціна, які быў крэолам (сынам збяднелага шляхціца і цёмнаскурай нявольніцы), немагчыма было стаць манахам, але ён стаў і зрабіў шмат дабра.

Яшчэ адна асоба, важная для мяне — гэта  благаслаўлёны Жан Жазэф Латаст, беатыфікаваны некалькі гадоў таму. Ён прапаведаваў у турмах і стаў сведкам таго, што, калі вы нясеце дар Божага слова людзям, вы дапамагаеце ім зразумець, што Бог рады весці размову з усімі людзьмі, і грэшнымі, і не грэшнымі, вядомымі і невядомымі, свабоднымі і тымі, хто ў турме. Айцец Латаст заснаваў цудоўную манаскую супольнасць сясцёр бэтанак, куды прымалі, апроч іншых, і былых зняволеных. Там ніхто не высвятляў мінулае чалавека. Гэтая супольнасць пацвярджала: ведаць пра колішняе ўчыненае зло — неістотна, самае галоўнае — тое, кім чалавек з’яўляецца цяпер. Мы кажам пра Ордэн прапаведнікаў як пра Ордэн міласэрнасці, а праз прызму Божай міласэрнасці важна не тое, што ты ўчыніў у мінулым, а тое, хто ты сёння.

— Ці практыкуеце Вы 9 спосабаў малітвы святога Дамініка? Ці лічыце іх актуальнымі сёння?

— Так, але, ведаеце, гэта не столькі спосабы, колькі напамін пра тое, што неабходна для малітвы. Найперш яны паказваюць неабходнасць усвядоміць, што чалавек — грэшны, у ім самім няма сілы прапаведаваць або ведаць нешта пра слова Божае. У пэўным сэнсе першыя тры спосабы малітвы адпавядаюць распаўсюджанай у праваслаўнай традыцыі Езусавай малітве — проста гаварыць: «Езу, Сыне Божы, змілуйся нада мною», таму што я — грэшнік. Важна ведаць, што святы Дамінік заўсёды пачынаў маліцца, кажучы: «Я не ўмею прапаведаваць, я не магу сказаць нічога пра Тваё слова, але дзякуючы Тваёй міласэрнасці я магу гэта. Калі я прапаведую, гэта не я сам, а Ты прапаведуеш ува мне».

Другі момант, якому вучаць 9 спосабаў малітвы — гэта разуменне таго, што ў аснове нашай веры ляжыць ахвяра Хрыста, які аддаў жыццё за чалавека. У  спосабах малітвы святога Дамініка цэнтральнае месца займае крыж і Езус Укрыжаваны. Сын Божы прыходзіць, каб аддаць сваё жыццё, і такім чынам новае жыццё атрымлівае і ўсё чалавецтва. Ёсць толькі адзін крыж — крыж Хрыста. І паводле дамініканскіх спосабаў малітвы проста адарацыя крыжа дае дух, пасілак і жыццё.

І апошняе — дамініканскія спосабы малітвы дзеляцца на дзве часткі. Першая — сузіранне праўды. Апісваюць, як святы Дамінік маліўся праз вучобу. Калі вы вучыцеся, разумовыя здольнасці могуць адкрыць вам шлях да сузірання прысутнасці Пана Бога ў вашым розуме. Другая частка — неабходнасць прапаведаваць. Прапаведуючы, вы можаце сузіраць, як прапаведаваў сам Езус, і абавязак дамініканіна — не ганарыцца сваім прапаведаваннем, а ўзяць на сябе адказнасць заступніцкай малітвы за тых, да каго ён пасланы. Прапаведнік павінен не проста гаварыць, а звязваць уласны лёс з лёсам тых, да каго ідзе прапаведаваць, і маліцца за іх Пану. Гэта адны з найбольш важных характарыстык дамініканскай малітвы.

— У шматвяковай гісторыі дамініканскага Ордэну былі і балючыя, чорныя старонкі, якімі часта папракаюць Касцёл. Для многіх словы «дамінікане» і «інквізіцыя» — сінонімы. Як Ордэн і Вы асабіста ставіцеся да гэтай часткі гісторыі?

— Перш за ўсё трэба сказаць, што дамінікане не нясуць адказнасці за ўзнікненне інквізіцыі. Гэтае «вынаходжанне» не належыць ні нашаму Ордэну, ні іншым манаскім супольнасцям, гэта наогул не было ініцыятываю Касцёла. Святы Дамінік не меў ніякага дачынення да інквізіцыі — яна ўзнікла ўжо пасля яго смерці. Аднак нельга забываць, што падчас існавання інквізіцыі і свецкія, і касцёльныя ўлады звярталіся да манаскіх супольнасцяў, асабліва да дамініканаў і францішканаў, а пазней да езуітаў, запрашаючы іх быць інквізітарамі, і некаторыя з братоў дамініканаў прымалі гэтыя прапановы і займалі гэтыя пасады.

У тыя далёкія часы далучыцца да інквізіцыі было вялікім гонарам, і некаторыя тагачасныя гісторыкі, у тым ліку і гісторыкі-дамінікане, пера­боль­швалі рэальную ролю Ордэну ў інквізіцыі, бо тады гэта ўспрымалася як годная справа. Тады, як і ў некаторыя іншыя эпохі гісторыі, здавалася прымальным у Божае імя браць на сябе ўладу над людзьмі, але так быць не павінна, і мне здаецца, усім нам трэба пра гэта памятаць. Ніхто не мае права ў імя Божае вырашаць, што мае ўладу над жыццём іншага чалавека, ставячы на ёй адзнаку сакральнасці. Важна менавіта сёння нагадваць пра гэта, бо існуе спакуса вярнуцца да мінулага. Узгадайма, што Езус быў укрыжаваны, калі сказаў першасвятарам, што яны не могуць браць на сябе ўладу Бога — уладу над людзьмі.

Я лічу, што абавязак Каталіцкага Касцёла — казаць, што мы, на жаль, маем падобны досвед, і ведаем, што так не павінна быць. Таму сёння важна, каб мы папярэджвалі пра падобную небяспеку. Але пры гэтым мы часта не гаворым гэтыя важныя словы: «Так, мы ў гэтым вінаватыя, мы калісьці чынілі гэта самі. І менавіта таму кажам, што так нельга рабіць». Мала проста сказаць: «Так няправільна», гэта недахоп пакоры — не прызнаваць сваіх памылак. Інквізіцыя — гэта чорная старонка нашай гісторыі, але не адзіная. Былі і яшчэ. Дамініканскі Ордэн, як і іншыя манаскія супольнасці, браў удзел у каланізацыі многіх краінаў. І мы мусім сказаць: «Так, у гэтым ёсць нашая віна, мы просім прабачэння за тое, што ўчынілі, і больш за тое — мы не можам забыць, што ў мінулым рабілі гэтыя памылкі, і таму разумеем, чаму гэта не павінна паўтарыцца».

— Дазвольце яшчэ асабістае пытанне. У Вас медыцынская адукацыя, Вы з’яўляецеся выкладчыкам біяэтыкі ва ўніверсітэце і працягваеце працаваць у гэтай сферы, застаючыся манахам. Як Вашае манаскае пакліканне стасуецца з пакліканнем да медыцыны, якое таксама патрабуе вялікага аддання?

— Я не меў вялікай практыкі ў сферы медыцыны, калі стаў манахам. Я займаўся практычнаю медыцынаю, калі працаваў на Гаіці, дзе было вельмі мала дактароў. Пасля гэтага я займаўся выкладчыцкаю працаю, навучаў медыцынскай этыцы ва ўніверсітэце, а гэта не зусім практычная медыцына.

Для мяне сувязь паміж медыцынаю і манаствам — гэта спачуванне чалавеку і спазнаванне праўды пра чалавечае жыццё. Спачуванне — таму што, зай­маючыся медыцынаю, вы сутыкаецеся з цяжкасцямі іншых людзей, бачыце іх хваробы, праблемы, разбітае жыццё. Вы бачыце, што быць чалавекам — няпроста. Але сярод гэтых цяжкасцяў ёсць і радасці, калі праблемы нарэшце вырашаюцца. І галоўнае ў тым, каб зразумець, што такое насамрэч жыццё, у чым праўда і сіла жыцця, адкуль яна бярэ пачатак. Я думаю, у гэтым сутнасць медыцыны.

Магчыма, яшчэ адна яе сувязь з манаствам — гэта вельмі моцнае адкрыццё таго, хто такі чалавек. Займаючыся медыцынаю, вы бачыце, як хворы чалавек вымушаны даверацца іншаму чалавеку — доктару, які ім апякуецца, не ставячы ніякіх умоваў, а доктар у сваю чаргу павінен клапаціцца пра хворага проста каб дапамагчы яму, без асабістай зацікаўленасці. Адносіны хворага і доктара кажуць нешта сапраўды важнае пра чалавека і чалавецтва, яны паказваюць людзям, што можна дапамагаць без умоваў і без асабістай зацікаўленасці, і гэтак чалавецтва можа ўзрастаць.

— Гэта падобна да сутнасці хрысціянскай любові...

— Так, перш за ўсё гаворка ідзе пра чалавечую здольнасць давяраць іншаму чалавеку, атрым­лі­ваць гэты давер і слу­жыць іншаму. Усвядоміўшы гэта, мы можам разважаць пра тое, хто такі Бог, што стварыў чалавека з падобнаю здольнасцю, і тады зразумець, што гэты Бог адкрывае нам сваё імя ў Хрысце — сваім Сыне, які ўцелаўляецца як абсалютны Бог і абсалютны чалавек і развівае сваю чалавечнасць да максімуму магчымасцяў. Цуд у тым, што свет быў створаны добрым, і ў гэтай дабрыні прыходзіць Хрыстус, які паказвае, што ў ёй уся сутнасць чалавечай прыроды. Калі прыняць дабрыню ў сабе і развіваць яе, вы зможаце адкрыць шлях да Айца з дапамогаю той самай дабрыні, якую Ён даў вам спрадвеку.

— Часта кажуць, што медыкі або вельмі веруючыя людзі, бо яны бачаць цуд аздараўлення, або атэісты, бо адчуваюць сваю вялікую ўладу над чалавечым жыццём. Вы згодны з такім меркаваннем?

— Я не думаю, што рэальнасць такая двухбаковая: або адно, або другое. Мне здаецца, усё больш складана. Для мяне больш важна быць упэўненым, што я магу давяраць іншаму. Ва ўсіх людзей, незалежна ад іх веры, ёсць адна агульная рыса — здольнасць быць добрым. Вось што мае значэнне. Апроч таго, некаторыя, дзякуючы менавіта прыроджанай здольнасці быць добрымі, могуць знайсці свой шлях да Айца.

— Чаму менавіта пытанні біяэтыкі маюць такое вялікае значэнне цяпер, калі медыцына так хутка развіваецца і дае велізарныя магчымасці чалавеку?

— Справа ў тым, што біяэтыка змяняецца ў кантэксце чалавечага жыцця і змяняе сам гэты кантэкст. Гэта развіццё ведаў пра чалавека, клопат пра яго, але разам з гэтым развіццём ведаў і практычных магчымасцяў змяняецца і сам кантэкст жыцця. Яшчэ трыццаць гадоў таму да нараджэння дзіцяці немагчыма было ведаць, якім будзе яго здароўе. Сёння мы можам даведацца пра гэта. Зусім нядаўна маладыя бацькі адразу пасля нараджэння вельмі хворага дзіцяці павінны былі знайсці сілы і падтрымку сям’і і сяброў, каб прыняць гэтую праблему. Сёння яны будуць ведаць пра гэта да нараджэння дзіцяці і перад імі ўстануць іншыя праблемы.

Прэнатальная дыягностыка — гэта добра. Я ведаю шмат сітуацый, калі дзякуючы ёй да нараджэння дзіцяці былі вылечаныя многія хваробы. Але часам мы ведаем, што дзіця народзіцца вельмі хворым, аднак нічога не можам з гэтым зрабіць. Тады людзі становяцца ўжо перад праблемамі маралі: ці прыняць хворае дзіця, ці даць яму нара­дзіцца, ці змогуць яны клапаціцца пра яго самі і даць яму дастаткова любові.

Гэтак жа адбываецца напрыканцы чалавечага жыцця. Гэты кантэкст сёння таксама новы, бо дзякуючы медыцыне мы можам паклапаціцца пра пажылых людзей і дапамагчы ім пражыць доўга нават з вельмі слабым здароўем. Гэта нова і нязвыкла для чалавецтва. Досвед чалавечага жыцця становіцца зусім іншым, і патрэбны час, каб навучыцца гэтым усім кіраваць. Рызыка ў тым, каб выкарыстанне медыцыны не стала вырашальным для штучнага спынення жыцця. Сёння біяэтыку найчасцей успрымаюць менавіта ў сувязі з магчымасцю перарывання жыцця. Я ж лічу, што яе галоўная задача — знайсці новы спосаб жыць у новых абставінах, знайсці новае адчуванне жыцця як вялікай каштоўнасці.

У зменах кантэксту жыцця мы мусім падтрымаць працу над развіццём чалавечай маральнасці, каб яна магла ў пэўным сэнсе падпарадкаваць сабе кантэкст чалавечага жыцця, авалодаць ім. Я лічу, што сённяшнія навуковыя інавацыі — гэта заклік паглыбіць маральныя здольнасці чалавека, не толькі індывідуальныя, але маральныя здольнасці супольнасці. І гэта таксама вялікая задача Касцёла.

— А як Вы глядзіце на становішча Касцёла ў Еўропе, і найперш у Францыі?

— Я лічу, што ўсё ідзе добра. У Заходняй Еўропе мы ўжо каля 200 гадоў пасля Французскай рэвалюцыі вымушаныя сутыкацца з вельмі складанымі сітуацыямі, і таму я лічу прагрэсам тое, што адбылося строгае раздзяленне паміж дзяржаваю і Касцёлам, і мы кажам сёння: «Свецкасць таксама вельмі важная, і не змешвайце рэлігію са здольнасцю чалавека быць маральным без адносінаў з Богам». А гэта праўда. Чалавек можа быць маральным, не звяртаючыся да Бога. Адзін французскі філосаф сказаў, што цуд Божага стварэння ў тым, што чалавек ужо створаны маральным. Мы, вернікі, мяркуем, што чалавек маральны проста таму, што ён — Божае стварэнне. Гэта прыроджаная здольнасць. Асноўная думка філасофіі Канта — мне не патрэбны Бог, каб сказаць, што я не магу выкарыстоўваць іншага чалавека проста таму, што гэта чалавек. Я працаваў як выкладчык з філосафамі-марксістамі. Гэта былі маральныя людзі. Бог не патрэбны, каб проста быць маральнымі. Бог патрэбны нам для таго, каб зразумець, што Ён хоча размаўляць з намі, Ён хоча даць нам збаўленне.

— А проста маральны чалавек можа атрымаць збаўленне?

— Так, можа.

— Але як без асабістай сустрэчы з Хрыстом?

— Трэба пастарацца, каб лю­дзі знайшлі кантакт з Езусам, будавалі з Ім адносіны. Я казаў, што чалавек створаны са здольнасцю быць маральным. Адкрыем Евангелле і паглядзім на прапаведаванне Езуса і мараль гэтага прапаведавання. Чаму яно ву­чыць? Сучаснікі Хрыста, слухаючы, як Ён кажа пра рэлігію, спачатку лічаць, што Яму лепш размаўляць з больш годнымі людзьмі, з тымі, хто паводзіць сябе так, як патрабуе рэлігія. Ён жа кліча ўсіх, бярэ з сабою мытніка Мацвея, абедае і з фарысеямі, і з грэшнікамі. Людзям гэта было незразумела.

Быць маральным — важна, але галоўнае — знайсці правільны шлях да Хрыста. Прыязджаючы ў іншую краіну, трэба перш за ўсё паказаць пашпарт. Але калі мы набліжаемся да Хрыста, нам не трэба паказваць пашпарт, бо гэта Ён кажа нам, хто мы. Я лічу, што сёння прыйшоў час надаць некаторым паняццям правільны сэнс. Я католік, і лічу вельмі важнаю маральную навуку Касцёла. Але, кажучы пра радасць быць католікам, я не хачу гаварыць пра мараль. Я хачу гаварыць пра Таго, Хто любіць мяне і прабачае мне, бо я недасканалы.

— Вернемся да становішча Касцёла ў цяперашнім свеце.

— Мы сутыкаемся з многімі цяжкасцямі, але Касцёл у многім быў вінаваты сам, паводзячы сябе няправільна. Я маю на ўвазе, што Касцёлу як структуры трэба было зразумець: ён мае рацыю не таму, што ён — Касцёл. Мы мусілі сутыкнуцца з гэтым, прыняць і перабудаваць свае адносіны з людзьмі. І я бачу, што пасля цяжкіх часоў, у прыватнасці ў Францыі, справы пайшлі добра. У Касцёле ніколі раней не было столькі людзей з добрай фармацыяй, якія ведаюць Біблію, тэалогію, могуць навучаць, катэхізаваць. Гэта праўда, што ў касцёлах людзей стала менш, але адначасова ў нас больш моцныя і з’яднаныя эклезіяльныя супольнасці. Каб быць праўдзівым, я скажу, што, падарожнічаючы па свеце, я вельмі часта вымушаны чуць, што паходжу з вельмі няверуючай краіны, але я думаю, што гэта несправядлівыя словы. Сутнасць у тым, што Касцёл у Францыі, Бельгіі, Нідэрландах, Іспаніі, вельмі хутка і ў Італіі таксама, павінен вярнуцца да таго, чым ён павінен быць насамрэч, да сваіх спрадвечных каранёў. І тады, калі вы не зможаце сказаць, што маеце інстытуцыянальную ўладу, вашая пазіцыя будзе грунтавацца толькі на веры. У Іспаніі, напрыклад, Касцёл перажывае цяпер цяжкія часы, бо ў мінулым меў занадта вялікую ўладу — большую, чым меў права. І людзі кажуць: не, гэтаму прыйшоў канец.  Цяпер настаў час будаваць Касцёл вераю, а не ўладаю.

— Гэтак Вы бачыце шлях Касцёла да зменаў…

— Я мяркую, што гэта вельмі-вельмі важна. Прыгажосць Касцёла не мае нічога супольнага з інстытуцыянальнаю ўладаю, але, праўду кажучы, мы часта забываемся пра гэта.

— У нашай размове часта гучыць слова «мараль». Цяпер многія людзі баяцца гэтага паняцця, бо лічаць маральнасць навязаным правілам, якое падаўляе асобу і яе правы. У чым прычына такога меркавання? Як апраў­даць мараль для чалавека?

— Я не думаю, што людзі баяцца маральнасці, насамрэч гэта страх моцных інстытутаў і арганізацый, якія загадваюць ім, што рабіць, як думаць і якімі быць. Менавіта гэта выклікае супраціў. І ў пэўным сэнсе людзі маюць рацыю: ніякая арганізацыя, у тым ліку і рэлігійная, не мае права аддаваць ім загады. Галоўная задача Касцёла, напрыклад, не гаварыць людзям, што рабіць, а найперш распавядаць, хто такі Бог. Гэта не адно і тое ж. Пасля гэтага, мне здаецца, мы можам дапамагчы чалавеку адкрыць у сабе здольнасць бачыць, што сапраўды з’яўляецца добрым, а што — дрэнным для яго і для іншых, і для ўсяго чалавецтва ў цэлым; мы можам дапамагчы чалавеку пачаць ганарыцца сваёю здольнасцю адрозніваць добрае ад злога. Гэта не недахоп свабоды, не пазбаўленне яе, а наадварот. Для любога чалавека важней, каб яму дапамаглі адкрыць у сабе здольнасць бачыць гэтую розніцу, а не загадалі проста рабіць так ці гэтак, нібыта ён сам не ўмее думаць, і таму яго трэба абмежаваць і прымусіць. Таму я перакананы, што ў Касцёле неабходна менш гаварыць пра тое, што трэба рабіць, а больш пра тое, хто такі Бог, і ў сувязі з гэтым — пра тое, хто такі чалавек як Божае стварэнне.

— І мы павінны вучыць людзей думаць правільна?

— Думаць не спяшаючыся, не баяцца памылак і ўпадкаў, паразаў. Нашае жыццё поўнае памылак, у кожнага чалавека іх шмат, і ў вас, і ў мяне, аднак нікога нельга судзіць толькі па гэтых памылках, абмяжоўваць асобу толькі тым дрэнным, што яна ўчыніла. Але кожнаму трэба дапамагчы навучыцца разумець, чаму гэта было няправільна, памылкова. Таму мы мусім дапамагаць людзям думаць, проста думаць і ганарыцца гэтаю сваёю здольнасцю.

— Мы часта чуем, што на Захадзе пануе бездухоўнасць. Аднак, мне здаецца, што там, нягледзячы на «перабольшаную» маральную свабоду ёсць большая любоў і пашана да бліжняга ў звычайным штодзённым жыцці, якой у нас часта не хапае. Мы часта ходзім у святыні і молімся, але адзін аднаго не заўсёды любім.

— Найперш я лічу, што не можа быць «перабольшанай» свабоды. Свабода проста існуе. Пытанне ў тым, кім яна кантралюецца. Чалавек па сваёй прыродзе здольны кантраляваць сваю свабоду. У некаторых краінах Касцёл спрабаваў кантраляваць свабоду, а ў некаторых гэта хочуць рабіць палітычныя рэжымы, і абодва жаданні — гэта адсутнасць павагі да чалавека. Чалавек здольны быць свабодным. Пытанне ў тым, як выхоўваць людзей, каб яны былі сапраўды свабоднымі, умелі валодаць сваёю свабодаю. Праблема краінаў Захаду ў тым, што патрэбна вельмі шмат часу на педагогіку свабоды, але гэта вельмі цікавы евангельскі выклік для нас.

У Евангеллі мы бачым, што Езус давярае свабодзе чалавека, Ён не наіўны і ведае, што часам чалавек не вельмі добра карыстаецца гэтаю свабодаю. Езус давярае свабодзе Пятра, сустракаючы яго на беразе возера, і запрашае ісці за Ім. Гэтая ж свабода прыводзіць да здрады Пятра, які гаворыць: «Я не ведаю гэтага чалавека». Хрыстус ведае, што чалавеку вельмі складана карыстацца сваёю свабодаю…

— А як прапаведаваць ва ўмовах гэтай свабоды, каб не навязваць нікому Евангелле і сваю веру?

— Калі глядзець на Евангелле як на спосаб жыць, тады навяз­ваць яго нельга. Калі ж глядзець на яго як на сустрэчу з Сябрам — гэта іншая справа. Калі я сустракаю сапраўднага Сябра, я прагну пра гэта распавесці, пазнаёміць з Ім іншых людзей. Я лічу, што галоўная задача евангелізацыі — казаць пра Евангелле як пра Езуса. Часта, распавядаючы пра Евангелле, мы трактуем яго найперш як маральную дактрыну, але евангелізаваць — значыць распавядаць пра Езуса. Мы часта думаем, што Касцёл пачынаецца з іерархіі або дактрыны, але гэта не так. Касцёл пачынаецца з таго, што чалавек асабіста сустракае Хрыста. Я вельмі ўражаны інтуіцыяй святога Дамініка ў тым, як наследаваць Езуса ў Яго прапаведаванні Божага Валадарства, у тым, як Ён сустракаў людзей, жадаў іх выслухоўваць, імкнуўся іх суцешыць, ацаліць, хацеў гаварыць з імі пра Айца. А людзі вакол Яго фармавалі супольнасць, ішлі за Ім далей і далей, пашыраючы кола тых, хто хацеў наследаваць Хрыста. Дамінік пажадаў будаваць супольнасць менавіта па гэтай мадэлі. Тамаш Аквінскі, кажучы пра жыццё прапаведніка, кажа пра жыццё Езуса. Сёння трэба паказаць свету супольнасці, якія хацелі б і спрабавалі б жыць, як Езус. Гэтыя супольнасці вучаць свабодзе праз сяброўства і наследаванне Езуса. Я лічу, што ў краінах Захаду, дзе ідзе вельмі бурны працэс секулярызацыі, мы праходзім цяжкі перыяд, які, аднак, дае нам вялікі шанец выйсці за свае межы, каб перадаваць свету евангельскае пасланне.

— Яшчэ адно пытанне, звязанае з Вашымі словамі пра тое, што Касцёл павінен вярнуцца да сваёй першаснай сутнасці. Цяперашняя рэформа Рымскай курыі нейкім чынам звязаная з гэтым?

— Я дакладна не ведаю, што збіраецца рабіць папа Францішак, і гэта не мая справа. Але я разумею, што Каталіцкі Касцёл мае спакусу быць вельмі моцным уплывовым інстытутам. І нам трэба супрацьстаяць гэтаму, сказаць цвёрдае «не». Што сапраўды важна — гэта будаваць нашую супольнасць на веры і міласэрнасці.

— А што, на Вашую думку, самае вызначальнае ў сённяшнім Пантыфікаце?

— Я думаю, што галоўнае — евангелізацыя. Але гэта заўжды самая важная задача для Касцёла. Я хачу сказаць, што важна разумець, што Касцёл — гэта не структура, якую трэба абара­няць, а супольнасць, якую трэба будаваць. Мы не інстытуцыя, якая прадукуе сакрамэнты, заклікаючы людзей удзельнічаць у набажэнствах і быць спажывальнікамі сакрамэнтаў, мы — жывая супольнасць. Таму я лічу найважнейшым (я не кажу пра той ці іншы Пантыфікат, а пра Касцёл у цэлым) і самым галоўным заданнем Касцёла — прыняць цвёрдае рашэнне стаць моцнаю еднасцю, сапраўднаю супольнасцю хрысціянаў. Я, напрыклад, еду на Імшу ў сваёй парафіі не таму, што там Імша а 10-й гадзіне, і для мяне гэта зручней, чым а 8-й або а 18-й. Я паеду менавіта ў сваю парафію, бо там — мае браты і сёстры. У пэўным сэнсе мы пакліканыя выйсці па-за межы сваёй індывідуальнай веры і адкрыць сэрцы, каб цвёрда належаць да супольнасці веры. І я думаю, што гэта доўгі шлях.

— Так. І зусім няпросты. Заўсёды цяжка адкрывацца для іншых людзей.

—Таму што мы часта дазваляем Касцёлу як арганізацыі весці рэй у той ці іншай сітуацыі. Нам трэба вярнуцца назад да супольнасці, якой мы павінны быць. Я наогул лічу, што ў многіх месцах, нават у Цэнтральнай Еўропе, дзе колькасць вернікаў большая, цэлебруецца зашмат набажэнстваў. Трэба, каб іх было менш…

— … Каб сабраць людзей ра­зам!

— Менавіта так! Каб арганізаваць супольнасці, а не зручнае для людзей спажыванне сакрамэнтаў.

— Гэта цікавая думка! І напрыканцы яшчэ адно пытанне: якая галоўная мэта Вашага цяперашняга візіту ў Беларусь?

— Проста выслухаць маіх братоў. Проста сустрэцца з імі, па­быць з імі. Я мушу наведаць сваіх братоў дамініканаў паўсюль у свеце, і гэта я цяпер раблю. Што трэба рабіць у жыцці — дык гэта выходзіць насустрач іншым лю­дзям, гэтым я і займаюся.

— Айцец Бруна, дзякуй Вам вялікі за гэтую сустрэчу і за цікавую размову.

Размаўляла Юлія Шэдзько
Паводле «Наша вера», № 2 (72), 2015 г.