Сацыяльнае вучэнне Яна Паўла ІІ
Пантыфікат Яна Паўла ІІ распачынаўся ў вельмі складаны час, калі ўзрастала палітычная напружанасць паміж Усходам і Захадам і ўзмацніліся сацыяльныя і палітычныя супярэчнасці ў агульначалавечым маштабе. Акрамя гэтага, настаў перыяд, калі даследаванні пачынаюць выкарыстоўваць супраць чалавека. Распрацоўка метадаў псіхалагічнага і сацыяльнага ўздзеяння ў сукупнасці з далейшым прагрэсам тэхнікі, асабліва электронікі і, як вынік, сродкаў масавай інфармацыі і сродкаў кіравання, стварае магчымасць звяртацца да розных метадаў сацыяльнага і палітычнага маніпулявання ў шырокім маштабе. Таму галоўным клопатам Папы становіцца чалавек, і менавіта з гэтага пункту гледжання трэба разглядаць сацыяльнае вучэнне Яна Паўла ІІ.
Папа бачыць чалавека з перспектывы збаўлення, а значыць — у святле місіі Касцёла, і таму разглядае яго ў аспекце адносінаў да Хрыста, бо таямніца чалавека па-сапраўднаму спаўняецца ў таямніцы Уцелаўлёнага Слова.
Сам чалавек успрымаецца не абстрактна, а рэальна, канкрэтна-гістарычна, як «кожная» асоба, бо гаворка ідзе пра лёс чалавека, яго сацыяльна-гістарычную ролю.
Чалавек і яго найвышэйшае пакліканне раскрываюцца праз адкрыццё таямніцы Айца і Яго Любові. У пачатку стварэння выявілася Любоў Божая, дзякуючы якой чалавек створаны і мае сваю годнасць, таму што Бог, ствараючы чалавека на свой вобраз і падабенства, даў яму сваю любоў.
Аднак паўната міласэрнай любові Бога і нашага высокага паклікання мець дачыненне да прыроды Божай выяўляюцца ў Збаўленні, якое ёсць найбольшым узвышэннем чалавека, паколькі дзякуючы яму чалавек памірае для граху, каб далучыцца да жыцця Самога Бога. Папа нагадвае словы ІІ Ватыканскага Сабору пра тое, што «ў Збаўленні як бы нанава паўтараецца таямніца стварэння». І менавіта дзякуючы Хрысту міласэрная любоў не толькі адкрылася чалавеку, але і атрымала сваё існаванне ў свеце. Гэтая актуалізацыя прысутнасці міласэрнай любові ў чалавечым свеце заключаецца ў тым, што чалавек стаў аб’ектам Божай міласэрнасці, што ён мае дачыненне да гэтай міласэрнасці дзякуючы «апраўданню» чалавека. Але чалавек таксама пакліканы да дзейснага ўдзелу ў міласэрнасці, таму што «Хрыстус, праяўляючы любоў-міласэрнасць Бога, адначасова ставіць перад людзьмі патрабаванне кіравацца ў сваім жыцці любоўю і міласэрнасцю. І гэтае патрабаванне з’яўляецца сутнасцю Евангелля».
Такім чынам чалавек, які не можа жыць без любові, але быў адлучаны ад яе з-за граху, зноў сустракаецца з Любоўю, становячыся яе паўнавартасным удзельнікам і здабываючы сваю праўдзівую веліч і годнасць. У таямніцы Збаўлення чалавек атрымлівае сваё як бы новае пацвярджэнне, заяўляючы аб сабе. Становіцца створаным нанова!
Але чалавек мусіць увайсці ў сферу Божай міласэрнасці са станоўчымі намерамі, ён павінен імкнуцца адказаць нейкім чынам на міласэрную Божую любоў. Чалавек павінен «з усімі сваімі трывогамі, няўпэўненасцю, а таксама слабасцямі і грахамі, усім сваім жыццём і смерцю наблізіцца да Хрыста». Неабходны пазітыўны водгук чалавека на Божую любоў, свядомае рашэнне ўдзельнічаць у ёй. Чалавек павінен усвядоміць несуразмернасць паміж сваёй выбранасцю, сваім падзеннем і прапановай адкуплення, павінен перажыць пачуццё глыбокага здзіўлення перад сваёй каштоўнасцю і годнасцю як прадмета міласэрнай любові Божай.
Але Евангелле, Добрая Вестка, — гэта не толькі праява міласэрнасці, паўторнага ўзвышэння чалавека і вяртання яго годнасці. Гэта таксама заклік і патрабаванне. Заклік да праявы міласэрнасці і патрабаванне пашыраць міласэрнасць, паглыбляць прысутнасць у свеце збаўчай любові Бога.
Папа падрабязна аналізуе тэалагічныя, псіхалагічныя і сацыяльныя плады такой прысутнасці міласэрнай любові ў свеце: «Навяртанне — піша ён, — заўсёды з’яўляецца адкрыццём міласэрнасці — той любові, якая цярплівая і міласцівая, як і Айцец наш», і таму мацнейшая за грэх і становіцца крыніцай прабачэння. Гэтая бясконцая гатоўнасць і моц прабачэння нязменна забяспечваюцца і суцэльна пакрываюцца цаной адкупляльнай ахвяры Сына Божага.
Прабачаючы адзін аднаму крыўды і, наогул, праяўляючы міласэрнасць да бліжняга, людзі набываюць сваю сапраўдную вартасць і годнасць. Разам з тым хрысціянская міласэрнасць з’яўляецца адначасова і найбольш дасканалым увасабленнем справядлівасці.
Такім чынам, у разуменні Яна Паўла ІІ годнасць чалавека зыходзіць з любові і ў любові атрымлівае сваё рэальнае існаванне. Яна нараджаецца з любові і паказвае сваю найвялікшую сутнасць у Езусе Хрысце, у справе Выратавання, дзякуючы якой міласэрная любоў Бога знаходзіць сваю рэалізацыю ў свеце, у дзейнасці Касцёла і ў жыцці асобных людзей. Кожны з нас рэалізуе гэтую годнасць у сваім жыцці, адказваючы любоўю на збаўчую міласэрнасць да самога Хрыста і да ўсіх бліжніх, з якімі мы злучаны праз Яго.
Ганна Страшкевіч,
доктар сацыяльных навук.
