Раздзел 2. Свабода — дар Бога

33. Наша святая Маці Касцёл заўжды выказвалася ў абарону свабоды і адмаўляла любога кшталту праявы фаталізму: даўнія і не вельмі. Касцёл адзначае, што кожная душа сама вырашае свой лёс на карысць добрага або злога: «і тыя, хто не аддаляўся ад добрага, пойдуць у вечнае жыццё; тыя ж, хто чыніў злое, — у вечнае пекла» («Сімвал» Афанасія Вялікага). Нас заўжды ўражвае гэтая неверагодная твая і мая, і кожнага чалавека, здольнасць, якая адразу ў паўнаце выяўляе знак нашай годнасці. «Да гэтага моманту грэх з’яўляецца дабравольным злом, якое б ніякім чынам не магло быць грахом, калі б не выцякала з вольнай волі чалавека. Гэтае сцвер­джанне настолькі відавочнае, што з ім згаджаюцца і нямногія мудрацы, і шматлікія невукі, якія жывуць у свеце» (Св. Аўгустын, De vera reli­gione, 14, 27; PL 34, 133). 

І зноў маё сэрца ўзносіцца ў падзяцы Богу, майму Пану, бо нішто не перашкаджала Яму стварыць нас беззаганнымі, з нястрымным імкненнем да дабра, але Ён выра­шыў, што «тыя слугі лепшыя, якія служаць па сваёй волі» (Св. Аўгустын, тамсама 14, 27; PL 34, 133). Якая ж вялікая любоў і міласэрнасць нашага Айца! Сутыкаючыся з гэтай рэальнасцю неўтаймаванай Божай любові да сваіх дзяцей, я прагну мець тысячу вуснаў, тысячу сэрцаў, якія дазволілі б мне жыць у вечным усхваленні Бога Айца, Бога Сына, Бога Духа Святога. Падумайце толькі, што Усемагутны, які ў сваім Провідзе кіруе Сусветам, жадае мець не вымушаных нявольнікаў, а вольных дзяцей. Ён уклаў у душу кожнага з нас, хоць і народжаных proni ad peccatum, скіраванымі да граху з-за падзення першых лю­дзей, часцінку сваёй бясконцай мудрасці, захапленне дабром, прагненне трывалага супакою. Ён дапамагае нам зразумець, што магчыма дасягнуць праўды, шчасця і свабоды, калі ў нас прарасце гэтае зерне вечнага жыцця.

34. Рашэнне адказаць Бо­гу «не», адмовіцца ад прынцыпу новага канчатковага шчасця засталося ва ўладзе стварэння. Але калі яно прымае такое рашэнне, то пера­стае быць Божым дзіцем і ператвараецца ў нявольніка.

«Кожная рэч з’яўляецца тым, што найбольш адпавядае яе натуры, таму, калі яна шукае нечага чужога, то ўжо не дзейнічае ў адпаведнасці з уласным спосабам існавання, але ў адпаведнасці з нехарактэрным ёй імпульсам, а гэта нявольніцкая рыса. Чалавек — разумная істота па сваёй натуры. Калі ён паводзіць сябе разумна, ён дзейнічае адпаведна ўласным схільнасцям, сваёй істоце — і гэта характэрная рыса свабоды. Калі чалавек грашыць, што не з’яўляецца разумным, ён паддаецца чужому ўплыву, заціснуты ў неўласцівыя яму межы. Таму той, хто чыніць грэх, з’яўляецца нявольнікам граху (пар. Ян 8, 34)» [Св. Тамаш з Аквіна, Super Evangelium S. Ioannis lectura, cap. VIII, lect.IV.3, 1204 (ed. Marietti, Torino, 1952)].

Дазвольце мне настойваць на справядлівасці гэтых словаў: відавочна, што часта мы заўважаем іх пацвярджэнне ў сваім асяродку або ва ўласных паводзінах. Ні адзін чалавек не пазбегнуў таго ці іншага нявольніцтва. Адны кленчаць перад грашыма, іншыя абагаўляюць уладу, яшчэ іншыя — адносны супакой скептыцызму, а хтосьці знаходзіць сваё залатое цяля ў пажадлівасці. Тое самае здараецца і з карыснымі заняткамі. Мы з галавою занураемся ў працу, дасягненне малых і вялікіх мэтаў, у навуку, мастацкую і літаратурную творчасць, духоўнасць. Прыкладаючы ўсе свае высілкі, аддаючы ўвесь агонь сваёй душы, чалавек жыве ў няволі, з радасцю ахвяруе сябе дзеля выканання сваёй задачы. 

35. Нявольніцтва за нявольніцтва. Калі мы ў любым выпадку вымушаныя камусь­ці або чамусьці служыць, бо, хочам мы гэтага або не — такая прырода чалавека, няма нічога лепшага, чым служыць Любові, быць нявольнікам Божым. Бо ў гэтае самае ім­гненне мы губляем стан нявольніка і становімся сябрамі, дзецьмі. І вось як выяўляецца гэтае нашае адрозненне: мы займаемся штодзённымі добрымі справамі гэтак жа старанна і рупліва, як і іншыя людзі, але з глыбокім спакоем душы, з радасцю і бестурботнасцю нават у часы вы­прабаванняў. Бо мы не ўскладаем надзею на тое, што мінае, але на тое, што трывае вечна. «Мы дзеці не служанкі, але свабоднай» (Гал 4, 31).

Адкуль паходзіць гэтая свабода? З Хрыста, нашага Пана. Гэта свабода, коштам якой Ён адкупіў нас (гл. Гал. 4, 31). І Ён тлумачыць: «Таму, калі Сын вызваліць вас, бу­дзеце сапраўды свабодныя» (Ян 8, 36). Нам, хрысціянам, няма прычыны прасіць, каб хтосьці падзяліўся з намі праў­дзівым сэнсам гэтага дару, бо адзіная свабода, якая збаўляе чалавека, — у хрысціянстве. 

Мне даспадобы размаўляць пра рызыку, якую стварае свабода, бо ў ёй разгор­тваецца нашае з вамі жыццё. У свабодзе, як дзеці, я пад­крэсліваю, не як нявольнікі, мы крочым па шляху, які Пан Бог паказаў кожнаму з нас. Атрымайма ж асалоду ад смаку гэтага Божага дару: нязмушанасці, свабоды руху.

У свабодзе, без аніякага прымусу, проста таму, што я вельмі гэтага хачу, я выбіраю Бога. І я бяру на сябе абавязак служыць, аддаваць сваё жыццё на карысць іншых людзей дзеля любові да майго Пана Езуса. Гэтая свабода натхняе мяне ўсклікаць: «Ні­хто ў свеце не зможа адлучыць мяне ад любові Хрыста!» (пар. Рым 8, 39).

Пераклад з іспанскай мовы 

Юліі Шэдзько.

Паводле: Jose Maria Escriva de Balaguer, «Amigos de Dios», 1977.