Каштоўнымі лекавымі ўласцівасцямі валодае не толькі белакачанная капуста. Не менш, а нават больш карыснымі з’яўляюцца іншыя віды капусты: брокалі, брусэльская, кальрабі, савойская, ліставая, пекінская, квяцістая і чырвонакачанная. Гэтыя віды капусты не вельмі папулярныя ў Беларусі, магчыма, з-за недахопу ведаў пра іх карысны ўплыў на арганізм чалавека.

У чырвонакачаннай капусце, у параўнанні з белакачаннай, вітаміну С больш у два разы і ў чатыры разы больш караціну. У ёй ёсць натрый, калій, магній, кальцый, марганец, жалеза, кобальт, медзь, цынк, фосфар, фтор, хлор, ёд, вітаміны Е, К, В1, В2, В6, біятын, бялкі, пантатэнавая і нікацінавая кіслата, шмат клятчаткі, ферментаў, фітанцыдаў. Капуста добра захоўваецца, яе качаны невялікія і цвёрдыя.

Антацыян надае капусце чырвона-фіялетавы колер, дабра­творна ўплывае на ўвесь арга­нізм, павышаючы пругкасць капіляраў і нармалізуючы іх прапушчальнасць, перашкаджае ўз­дзе­­янню радыяцыі і прадухіляе такую небяспечную хваробу як белакроўе, іншыя анкалагічныя захворванні, а таксама панiжае ўзровень халестэрыну ў крывi, што з’яўляецца эфектыўнай пра­фiлактыкай атэрасклерозу.

Сок з чырвонакачаннай капусты прымяняюць гэтак жа, як і сок з белакачаннай капусты, та­му можна выкарыстоўваць тыя самыя рэцэпты. Сок рэкамендуецца ўжываць пры павышанай крохкасці сасудаў, пры крывацёках, бо ў ім шмат біяфлаваноідаў. Фітанцыды, якіх багата ў гэтай капусце, перашкаджаюць развіццю туберкулёзнай палачкі.

Яшчэ ў Старажытным Рыме сокам чырвонай капусты лячылі хваробы лёгкіх, а для лячэння вострых і хранічных бранхітаў яго прымяняюць і сёння. Капусту гэтую раяць таксама ўжываць гіпертонікам, бо яна садзейнічае зніжэнню крывянога ціску.

Квяцістую капусту цэняць не толькі за тое, што яна вельмі смачная, але і за яе пажыўную вартасць. У гэтай капусце больш як палова азоцістых рэчываў прад­стаўлена лёгказасваяльны­мі бялкамі. У ёй мала клятчаткі і шмат мінеральных соляў (жалеза, калія, фосфара), мікраэлементаў (ёду, кобальта, магнія) і вітамінаў — С, В1, В2, В3 і В6. У квяцістай капусце знойдзены замяняльнік цукру, што вельмі важна для хворых на цукровы дыябет, ёсць розныя ферменты і іншыя карысныя для арганізма рэчывы. Гэты від капусты за­свойваецца арганізмам лепш за іншыя, таму медыкі рэкамендуюць яе як дыетычны прадукт пры страўнікава-кішэчных захворваннях і для дзіцячага харчавання. Яе можна варыць, тушыць, смажыць.

Сапраўднаю крыніцаю віта­мінаў з’яўляецца брокалі — разнавіднасць квяцістай капусты. Але ў параўнанні з квяцістай капустай у брокалі ўдвая больш бялкоў і ў 1,5–2 разы больш мінеральных соляў; аскарбінавай кіслаты больш амаль у 2 разы, а караціну — у 50 разоў. Брокалі называюць каралеваю ўсіх капустаў, бо лічаць, што Бог у гэтай расліне змясціў усё, што патрэбна чалавеку, каб быць здаровым. Брокалі багатая на вітаміны А, С, Е, В1, В2, РР і мінеральныя рэчывы (калій, кальцый, жалеза, натрый, фосфар, магній, медзь, марганец, ёд, хром, цынк, селен), ёсць у ёй таксама метыянін, тыямін, фоліевая кіслота, халін і рыбафлавін, сульфарафан. Дарэчы, адсутнасць халіна ў харчаванні вядзе да назапашвання тлушчу ў вантробе, пашкоджання нырак і крывацёкаў. Халін неабходны для лячэння вантробы і пры атэрасклерозе. Акрамя гэтага, у брокалі ёсць фотахімічныя злучэнні, у тым ліку індолы — злучэнні азота, якія зніжаюць небяспеку ўзнікнення анкалагічных хваробаў, бо пера­шкаджаюць канцэрагенам разбураць ДНК. Яны захоўваюць свае ўласцівасці і ў сырой брокалі, і пасля яе замарожвання ці гатавання. Аднак у працэсе гатавання губляецца да паловы колькасці вітаміну С, таму брокалі лепей гатаваць на пары або тушыць.

Дзякуючы вялікай разнастайнасці фізіялагічна актыўных рэчываў брокалі асабліва рэкамендуецца ўжываць людзям з сардэчнай недастатковасцю і расстройствамі нервовай сістэмы. Хларафіл, на які багатая гэтая капуста, дабратворна ўплывае на стан крыві. Многія вучоныя лі­чаць, што рэгулярнае ўжыванне брокалі добрае для прафілактыкі атэрасклерозу і заўчаснай старасці. Брокалі рэкамендуецца ўключаць у дыету людзям з прамянёваю хваробаю.

Нядаўна стала вядома, што гэтая капуста з’яўляецца прафілактычным сродкам супраць пухлінаў дзякуючы сульфарафану, які знішчае бактэрыі, што выклікаюць некаторыя віды язваў страўніка, а таксама перашка­джае развіццю рака страўніка. Сульфастан спыняе таксама раз­віццё рака грудзей, рака прастаты, а таксама спыняе рост ракавых клетак скуры (меланомы). Дзякуючы яшчэ аднаму супраць­­ракаваму кампаненту (індол–3– карбін) пры ўжыванні брокалі стымулюецца імунная супрацьракавая дзейнасць усяго арга­нізма. Сінегрын, трэці супрацьракавы кампанент брокалі, не толькі спыняе дзяленне пухлінных клетак, але і знішчае іх.

Брокалі з’яўляецца эфектыўным сродкам для прафілактыкі і лячэння рака лёгкіх, гартані, стра­­вавода, страўніка, падстраўні­кавай залозы, прамой кіш­кі, мочапалавой сістэмы, катаракты, інсультаў, умацоўвання коснай сістэмы, аднаўлення імунітэту. Сок брокалі прымяняюць і пры лячэнні сонечных апёкаў скуры.

Дарэчы, максімальная колькасць сульфарафана змяшчаецца ў праростках брокалі — і ў маленькім праростку, і ў «дарослай» расліне аднолькавая яго колькасць. Прарасціць іх нескладана: насенне трэба вымыць, загарнуць у вільготную тканіну і пакінуць на некалькі дзён, пакуль не прарасце. Праросткі можна дадаваць у розныя салаты і іншыя стравы.

Адзначым, што бялок брока­лі не саступае бялку жывёльнага паходжання. Па спажыўнай вартасці брокалі не саступае нават шпінату. Ужыванне гэтай капусты паляпшае працу сэрца і змяншае пашкоджанні міякарда пры недахопе кіслароду, запавольвае працэсы старэння, умацоў­вае арганізм пасля хваробы, карысная яна для дзецей і цяжарных жанчын, выводзіць шлакі і такім чынам ачышчае ўвесь арганізм.

У многіх крамах прадаецца замарожаная брокалі, якая па ўтрыманні вітамінаў амаль не саступае свежай. З брокалі можна прыгатаваць шмат страваў: про­ста адварыць і паліць алеем або сметанковым маслам з паніравальнымі сухарамі, пасыпаць мо­латым перцам і дадаць часнок. Можна выкарыстаць у якасці гарніру, а можна пры дапамозе міксера прыгатаваць класічны суп-пюрэ.

Трэба толькі мець на ўвазе, што пры гатаванні ў мікрахвалёўцы капуста страціць да 85% карысных рэчываў, пры гатаванні на пары — усяго 6%, а калі яе па­волі тушыць (прыблізна 10 хв.) у невялікай колькасці вады, то захоўваецца 100 % усіх неабходных для арганізма кампанентаў і ў вадзе і ў самой капусце. Калі брокалі гатаваць доўга, то ў ёй застанецца каля 50% карысных рэчываў, але карысныя рэчывы будуць таксама ў той вадзе, у якой яна гатавалася.

Суп з шампіньёнаў і брокалі

На мясным булёне адварваем шампіньёны і брокалі. Змешваем сырое яйка са смятанкай (1/2 шклянкі), дадаем 1 ст. л. крухмалу, потым паволі, увесь час мяшаючы, уліваем сумесь у булён і добра вымешваем. Зні­маем з агню і пасыпаем здроб­ненай зелянінаю.

Крэм-суп

Адварваем брокалі і шпінат, здрабняем у міксеры і дадаем 1 ст. л. паніравальных сухароў. У адвары разводзім 2 ст. л. крухмалу і 3 ст. л. смятаны або смятанкі. Усё змешваем разам, даводзім да кіпеня. Можна дадаць палову зваранага яйка і крыху лімоннага або соевага соусу.

 

Падрыхтавала 

А.Лукашэвіч.