На працягу многіх стагоддзяў капуста карыстаецца ў людзей заслужанай папулярнасцю. Археалагічныя раскопкі сведчаць, што капусту людзі сталі выкарыстоўваць яшчэ ў каменным веку. Яны не ведалі тады пра вітаміны, антыбіётыкі, ферменты і карысныя бактэрыі, але інтуітыўна атрымлівалі іх, спажываючы капусту. Яна служыла прафілактыкай цынгі, узмацняла імунную сістэму, а кампрэсамі з капуснага соку лячылі рэўматызм і хваробы скуры, абмаражэнні і апёкі.
Капуста — выдатная крыніца кальцыя, магнія, калія і перш за ўсё натуральны антыбіётык, які рэгулюе дзейнасць стрававальнай сістэмы. Дзякуючы бактэрыям, што ўзнікаюць падчас ферментацыі пры квашанні, кіслая капуста мае больш вітаміна С, чым сырая. Іншы прадукт гэтага працэсу — малочная кіслата — цудоўна ачышчае стрававальны тракт ад гніласных бактэрый і стварае ідэальныя ўмовы для карысных кішэчных бактэрый. Па колькасці антыаксідантаў капуста займае другое месца (пасля крэс-салаты). Яна добра ўплывае на зрок і сэрца, разбурае канцэрагены і таксіны.
Капуста мае мала калорый, таму карысная для людзей з залішняй вагой. Колькасць вітаміна С у ёй, як у лімоне (30–36 мг на 100 г), ёсць у капусце і комплекс вітамінаў групы В, шмат вітаміна А, вітаміны Е, К, Р, а таксама вітамін U (яго яшчэ называюць супрацьязвенным), іншыя вітаміны. Пры гатаванні страваў з капусты мы адчуваем своеасаблівы пах, што сведчыць пра наяўнасць серы, якая паляпшае стан валасоў, скуры і пазногцяў. Ёсць таксама жалеза і фоліевая кіслата — найбольш іх у верхніх зялёных лістах (таму не выкідвайце іх, а дадавайце ў супы і салаты).
У белакачаннай капусце асабліва карысны сок: ён умацоўвае імунітэт, дапамагае пры анеміі і ацёках, выкліканых затрымкай вадкасці ў арганізме. Але сваю папулярнасць у народнай медыцыне гэты сок здабыў перш за ўсё таму, што з яго дапамогай лечыцца язва дванаццаціперснай кішкі.
У апошні час усё больш гаворыцца пра супрацьракавыя ўласцівасці капусты. Даследаванні навукоўцаў ЗША выявілі, што розныя віды капусты належаць да галоўных крыніцаў раслінных субстанцый, якія дзейнічаюць супраць утварэння пухлінаў, у тым ліку малочнай залозы, яечнікаў, прастаты, мачавога пузыра, лёгкіх і страўніка.
Кампрэс на суставы
Болі ў суставах зменшацца, калі зрабіць кампрэс з лісця капусты. 2—3 самыя вялікія верхнія лісты трэба адбіць, каб яны сталі мяккімі, і пакласці на некалькі хвілін на цёплую батарэю. Цёплым кампрэсам абкласці хворы сустаў, абгарнуць яго бандажам ці ручніком, каб не астыў, і пакінуць на 15 хвілін. Пры неабходнасці кампрэсы можна рабіць шмат разоў на працягу дня. Яны таксама дапамогуць пры вывіхах. Добра дапаможа і такі кампрэс: 2—3 капусныя лісты, 2 цыбуліны і 1 ст.л. вотруб’я гатаваць у малой колькасці вады 20 хвілін. Пасля таго, як выпарыцца вада, астудзіць, пакласці цёплае месіва на балючае месца і зрабіць кампрэс. Пасля кампрэса скуру можна змазаць алеем.
Пры дэпрэсіі і цукровым дыябеце
Пры нервовым стане, неспакоі і дэпрэсіі можна штодзённа выпіваць сумесь сокаў у наступнай прапорцыі: 2 шклянкі соку з капусты (свежай), сок з адной морквы і паловы лімона. Гэта дапаможа пазбавіцца таксама і ад ацёкаў.
Сок са свежай капусты (да дзвюх шклянак штодзённа) карысна піць пры цукровым дыябеце: яго трэба разводзіць вадою 1:1, піць па паўшклянкі за 30–40 хвілін да ежы.
Калі вы ахрыплі
Пры страце голасу і хрыпаце дапамагае сок са свежай капусты, змяшаны з яечным жаўтком і лыжачкай мёду.
Пры бранхіце
Піць цёплы сок са свежай капусты з мёдам ці цукрам
(1–2 лыжачкі мёду на 1 шклянку соку) па паўшклянкі некалькі разоў у дзень (5–6 дзён).
Ад масціту
Калі грудзі ў жанчыны становяцца цвёрдымі і цяжкімі, а дзіця смокча дрэнна, можа ўзнікнуць масціт. Каб гэтага не здарылася, добраю дапамогаю можа служыць капуста. Капусныя лісты трэба трымаць у халадзільніку (можна нават на хвіліну пакласці іх у маразільную камеру), потым крыху адбіць, каб былі мякчэйшыя, і абкласці імі грудзі.
Пры анеміі дапаможа сок са свежай капусты: 1–2 шклянкі ў дзень.
Пры болю галавы прыкласці 2 лісты на лоб і 3 лісты на карак (на 4 гадзіны або нанач).
Пры язве страўніка і дванаццаціперснай кішкі (у асноўным рэкамендуецца хворым з паніжанай кіслотнасцю і пад кантролем урача!): выціснуць са свежай капусты сок. Піць па паўшклянкі (цёплым) за 30–40 хвілін перад ежай. Можна дадаць да соку разведзены вадою праполіс. Падчас лячэння трэба захоўваць строгую дыету. Нязручнасць пры такім лячэнні можа ствараць скапленне газаў і шлакаў (у такіх выпадках да пачатку курса варта зрабіць ачышчальныя клізмы).
Капусны сок рэкамендуецца хворым на гастрыт з паніжанай кіслотнасцю. Сок захоўваюць у халадзільніку (не больш за 1 дзень, але лепш рабіць свежы) і рыхтуюць яго ў неакісляльным посудзе.
Асаблівымі ўласцівасцямі валодае квашаная белакачанная капуста. Гэта адзіны прадукт расліннага паходжання, які мае вітамін В12. Квашаная капуста павышае імунітэт
(у тым ліку і на стрэсавыя сітуацыі), паляпшае абмен рэчываў, дапамагае засвойванню жалеза і будове костнай тканкі, рэгулюе тлушчавы абмен і паніжае халестэрын, умацоўвае сардэчную мышцу, паляпшае памяць.
Адціснутую квашаную капусту, змяшаную з цыбуляю, кменам і алеем, рэкамендуецца ўжываць нашча тым, хто хварэе на цынгу, мае праблемы са страўнікам, хранічныя запоры і зменшаную колькасць чырвоных цельцаў крыві.
Сок з квашанай капусты не толькі ўмацоўвае імунітэт, але і злагоджвае кашаль, стымулюе стрававальныя сокі, абуджае апетыт. Дзякуючы значнай колькасці вітамінаў групы В ён узбагачае арганізм кіслародам, а таксама злагоджвае шкоднае ўздзеянне алкаголю. Спажыванне соку добра ўплывае на лячэнне вантробы, селязёнкі, жоўцевага пузыра, гемарою, рэўматызму, атэрасклерозу. Сок з квашанай капусты цудоўна ачышчае ўвесь арганізм, калі яго піць па паўшклянкі тры разы на дзень. Раніцай карысна піць яго нашча, а вечарам — праз паўгадзіны пасля вячэры.
Капуста спрыяе прафілактыцы анкалагічных хваробаў. Спажыванне капусты (найлепш сырой) хаця б раз у тыдзень значна змяншае рызыку захворвання на рак страўніка, дванаццаціперснай і тоўстай кішкі.
Капусту (здробненую ў кашку) прымяняюць для змяншэння сухасці скуры, пры пігментных плямах.
Каб захаваць больш вітамінаў, капусту не трэба доўга гатаваць — лісце можна бланшыраваць ці гатаваць на пары.
Спецыфічны пах пры гатаванні капусты можна нейтралізаваць, дадаючы ў ваду скарынку чэрствага хлеба або грэцкі арэх. Асабліва гэта рэкамендуецца рабіць пры гатаванні галубцоў, бо пад накрыўкай непрыемны пах узмацняецца.
Белакачанную свежую капусту нельга ўжываць людзям, якія хварэюць на гастрыт, хранічны каліт, язву страўніка і дванаццаціперснай кішкі, карысны толькі яе сок. Пры панкрэатыце таксама нельга ўжываць свежую капусту, асабліва тыя гатункі, якія маюць шмат цукру. Пры высокай кіслотнасці страўнікавага соку, паносах і метэарызме капусту таксама трэба ўжываць з асцярогаю.
Паколькі ў верхніх лістах і ў сэрцавіне капусты назапашваецца шмат нітратаў, трэба звяртаць увагу на «ножку»: яна павінна быць белаю, без цёмнага абадка і без ніякіх плямаў на лістах. Калі ж на лістах ёсць шэрыя ці рудыя плямы, а на «ножцы» цёмны абадок, гэта азначае, што ў капусце шмат нітратаў, небяспечных для здароўя.
Падрыхтавала
А. Лукашэвіч.